Vữa xơ động mạch đầu chi gây hoại tử bàn chân

Đối tượng mắc bệnh

Mặc dù xơ vữa động mạch chịu ảnh hưởng của yếu tố di truyền nhưng lối sống đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với sự xuất hiện và phát triển của nó. Xơ vữa động mạch gần như luôn gặp ở người trung niên và cao tuổi tại các quốc gia nơi có chế độ ăn phổ biến chứa nhiều chất béo bão hoà. Người hút thuốc lá, béo phì, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc đái tháo đường có nguy cơ mắc bệnh rất cao. Xơ vữa động mạch phổ biến hơn ở nam giới. Tuy nhiên, sau độ tuổi 60, sự khác biệt giữa nam và nữ sẽ ít hơn.

Triệu chứng

Xơ vữa động mạch có thể không hề gây triệu chứng trong nhiều năm diễn biến. Khi một mạch máu bị hẹp đáng kể do mảng xơ vữa, các triệu chứng sẽ xuất hiện và khác nhau tuỳ theo vị trí động mạch bị tổn thương. Chẳng hạn, động mạch vành khi bị hẹp sẽ gây chứng đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim. Hẹp động mạch cảnh có thể gây ra các triệu chứng của đột quỵ như yếu tay chân, nhìn mờ, nói ngọng. Hẹp động mạch ở chân có thể gây đau đùi hoặc bắp chân khi đi lại (chứng đau cách hồi).

Chẩn đoán

Người ta cho rằng, tất cả mọi người trung niên và cao tuổi đều mắc chứng xơ vữa động mạch ở một mức độ nào đó. Bắt mạch cảnh ở cổ hoặc động mạch ở mu chân có thể thấy được những dấu hiệu của hẹp động mạch. Chụp mạch máu bằng chất cản quang giúp xác định vị trí và mức độ hẹp của động mạch. Trong một số trường hợp, siêu âm với thiết bị đặc biệt sẽ giúp xác định được tình trạng hẹp của động mạch cảnh. Nghiệm pháp gắng sức có thể cho thấy bằng chứng gián tiếp của xơ vữa động mạch ở các động mạch vành.

Điều trị

Đã có một số dữ liệu, mặc dù chưa nhiều nhưng đầy triển vọng, chứng minh rằng: sự giảm nồng độ cholesterol trong máu thông qua dùng thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn hoặc điều chỉnh lối sống có thể làm chậm lại, và trong một số trường hợp, đảo ngược được tiến trình diễn biến của chứng xơ vữa động mạch vành. Bên cạnh đó, điều trị tăng huyết áp và ngưng hút thuốc lá cũng tỏ ra rất có lợi. Tuỳ thuộc vào mức độ hẹp động mạch và triệu chứng lâm sàng, thuốc có thể được sử dụng nhằm làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông trong lòng mạch máu. Đối với những trường hợp nặng, người ta phải tiến hành nong động mạch bị hẹp bằng bóng hoặc phẫu thuật bắc cầu nối động mạch bằng một đoạn tĩnh mạch hoặc động mạch lấy ra từ một phần khác của cơ thể.

Biến chứng

Xơ vữa động mạch nặng sẽ dẫn tới hẹp đáng kể lòng mạch, ngăn cản sự lưu thông của dòng máu và gây triệu chứng như đau chân, đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ… tuỳ theo vị trí động mạch bị tổn thương. Xơ vữa động mạch cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục huyết khối làm tắc nghẽn hoàn toàn dòng máu chảy qua động mạch.

Dự phòng

Những thói quen sống lành mạnh, có lợi cho tim như hạn chế thức ăn chứa nhiều cholesterol và chất béo, tập luyện thể lực thường xuyên, tránh hút thuốc, giảm cân nặng nếu thừa cân…có thể giúp phòng ngừa chứng xơ vữa động mạch. Tăng huyết áp, đái tháo đường cần được kiểm soát chặt chẽ bằng thay đổi lối sống hoặc dùng thuốc.

Ths. Phan Đình Phong

Photo: virtualmedicalcentre.com